ارزیابی نقش اتاق‌های فکر در سیاست خارجی جمهوری اسلامی‌ایران و میزان تأثیرگذاری آن‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• پرهام پوررمضان ¹
• آریا برزن محمدی ²

¹ پژوهشگر ،گروه کشمکش و همکاری در خاورمیانه،مرکز پژوهش های علمی‌و مطالعات استراتژیک خاورمیانه،تهران ،ایران(نویسنده مسئول)

² استادیار مطالعات منطقه ای ، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران ،تهران، ایران

10.22067/irlip.2025.90341.1580

چکیده

در دنیای پیچیده امروز، سیاست خارجی کشورها به‌شدت تحت‌تأثیرتحلیل‌ها، مشاوره‌ها و پیشنهادهای ارائه‌شده از سوی نهادهای مختلف قرار دارد. در این میان، اتاق‌های فکر به‌عنوان نهادهایی که با هدف پژوهش و تحلیل مسائل سیاسی و اجتماعی شکل گرفته‌اند، در بسیاری از کشورها، از جمله جمهوری اسلامی‌ایران، نقش مهمی‌در بررسی موضوعات مرتبط با سیاست خارجی ایفا می‌کنند.با توجه به این موضوع، پرسش اصلی پژوهش به این صورت مطرح می‌شود: اتاق‌های فکر در جمهوری اسلامی‌ایران چه نقشی در شکل‌گیری سیاست خارجی ایفا می‌کنند؟ هدف این پژوهش، ارزیابی نقش و میزان تأثیرگذاری اتاق‌های فکر بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی‌ایران است.با در نظر گرفتن تحولات سریع و پیچیدگی‌های نظام بین‌المللی، این پژوهش تلاش دارد چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی اتاق‌های فکر و توانایی آن‌ها در تأثیرگذاری بر تصمیم‌گیری‌های سیاست خارجی کشور را تحلیل کند. در این راستا، فرضیه‌ای مورد بررسی قرار می‌گیرد که بر اساس آن، چالش‌های ساختاری، مالی و سیاسی می‌توانند تأثیرگذاری اتاق‌های فکر را محدود کنند.روش این پژوهش کیفی بوده و ابزارهای گردآوری اطلاعات شامل مطالعه کتابخانه‌ای و اسنادی، مصاحبه‌های ساختاریافته و نیمه‌ساختاریافته با نخبگان دانشگاهی، اندیشکده‌ها و سیاستمداران است.یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که اتاق‌های فکر در جمهوری اسلامی‌ایران، باوجود  کارکرد مشاوره‌ای و تحلیلی خود، تاکنون نتوانسته‌اند تأثیر چشمگیری بر فرایند تصمیم‌سازی‌های سیاست خارجی داشته باشند. عواملی نظیر نبود استقلال مالی، قوانین محدودکننده، تعامل ناکافی با نهادهای دولتی و ضعف علمی‌فزاینده از جمله مهم‌ترین موانع کاهش اثربخشی آن‌ها محسوب می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

• اندیشکده
• سیاست خارجی
• جمهوری اسلامی‌ایران
• واقع‌گرایی نوکلاسیک
• تأثیرگذاری

مراجع

-Pourramazan, Parham, Mohammadi Qale Teki, Aryabarzan, Think Tank Diplomacy in the Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran: The Distance Between Self-Perception and Influence, Proceedings of the Iranian Foreign Policy Conference, Second Volume, Issue (Winter 1402), pp. 118-90(In Persian)

- Conley Taylor, Melissa, Matthews, Ray, Bragges, Emma. (2010). Think Tank Diplomacy Translated by: Hossein Taleshi Sobhani and Mahmoud Javadi, Tehran: Ministry of Foreign Affairs(In Persian)

- Dehghani Firouzabadi, Seyed Jalal, Nouri, Vahid. (2019). Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran in the Era of Fundamentalism, Tehran: Imam Sadegh University(In Persian)

- Haghshenas, Mohammad Javad. (2014). The National State in the Age of Globalization: Developments and Consequences, Tehran: Publications of the Research Institute for Islamic Culture and Thought(In Persian)

- Qavam, Seyed Abdul Ali. (2007). Principles of Foreign Policy and International Politics, Tehran: Samat(In Persian)

- Sedigh Bathaei Asl, Mira Ebrahim, and Sabri, Mohsen. (2013). Developments in the Development of Relations between the Islamic Republic of Iran and the European Union Based on the Approaches of Neorealism and Neoclassical Realism. Political Science, Volume 9, Issue 25, pp. 61-85. (In Persian)

-         Abb, P., & Koellner, P. (2015, December 1). Foreign policy think tanks in China and Japan: Characteristics, current profile, and the case of collective self-defence. International Journal. Canadian Institute of International Affairs. https://doi.org/10.1177/002070201559211

 

-         Åberg, P., Einarsson, S., & Reuter, M. (2020). Organizational identity of think tank(Er)s: A growing elite group in swedish civil society. Politics and Governance, 8(3), 142–151. https://doi.org/10.17645/pag.v8i3.3086

 

-         Dehnavi, E. A., Niafar, M. M., & Ahmadzada, K. (2024). An Overview Regarding the U.S domestic Economic Strategies: Role of Think Tanks. Journal of Humanities and Education Development, 6(5), 82–92. https://doi.org/10.22161/jhed.6.5.12

 

-         Garsten, C., & Sörbom, A. (2023). Discreet Diplomacy. The Cambridge Journal of Anthropology, 41(1), 98–117. https://doi.org/10.3167/cja.2023.410108

 

-         Hyde-Price, A. (2012). Neorealism:A Structural Approach to CSDP. In Explaining the EU’s Common Security and Defence Policy (pp. 16–40). Palgrave Macmillan UK. https://doi.org/10.1057/9780230355729_2

 

            -Jiangli, S. (2022). A Course Correction in U.S.-China Relations: Understanding American Think Tanks’ Policy Narratives. Journal of Social and Political Sciences, 5(4). https://doi.org/10.31014/aior.1991.05.04.386

 

-         Kauko, J. (2022). Politics of evidence: Think tanks and the Academies Act. British Educational Research Journal, 48(6), 1232–1253. https://doi.org/10.1002/berj.3824

 

-         Khan, R., & Köllner, P. (2022). The Rise of New-Generation Foreign Policy Think Tanks in India: Causes, Contours and Roles. In Global Political Transitions (pp. 207–234). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-981-16-7007-7_10

 

-         Landsberg, C., & Georghiou, C. (2015). The foreign policy and diplomatic attributes of a developmental state: South Africa as case study. South African Journal of International Affairs, 22(4), 479–495. https://doi.org/10.1080/10220461.2015.1124805

 

-         Lobell S. E. (2010). Oxford research encyclopaedia of international studies. In Structural realism/offensive and defensive realism (p. 03). essay Oxford University Press. Retrieved November 10 2022. 10.1186/s41601-022-00261-y

-         Lux, N. (2021). Foreign policy think tanks in times of crisis: how do they see themselves and their relevance? Contributions to the debate since 2017. SWP Journal Review, 7. https://doi.org/10.18449/2021jr01

 

-         Mearsheimer, J. J. (2018). Back to the future: Instability in Europe After the Cold War. In National and International Security (pp. 107–158). Taylor and Francis. https://doi.org/10.2307/2538981

 

-         Menegazzi, S. (2021). Chinese Think Tanks and Public Diplomacy in the Xi Jinping Era. Global Society, 35(3), 373–394. https://doi.org/10.1080/13600826.2020.1825067

 

-         Parent, J. M., & Baron, J. M. (2011). Elder abuse: How the moderns mistreat classical realism. International Studies Review, 13(2), 193–213. https://doi.org/10.1111/j.1468-2486.2011.01021.x

 

       Platias, A., & Trigkas , V. (2023). Classical Realism and the Rise of Sino-American Antagonism: A Review Essay. Political Science Quarterly. https://doi.org/10.1093/psquar/qqad078

 

       Rathbun B. (2008). A rose by any other name: neoclassical realism as the logical and necessary extension of structural realism. Security Studies 294–321. https://doi.org/10.1080/09636410802098917

 

       Ripsman N. M. Taliaferro J. W. & Lobell S. E. (2018). Neoclassical realist theory of international politics. Oxford University Press. 10.1186/s41601-022-00261-y

 

       Schweller, R.L. (2003) The Progressiveness of Neoclassical Realism. In C. Elman and M.F. Elman (eds.) Progress in International Relations Theory: Appraising the Field. Cambridge: MIT Press, pp. 311–48. 10.1186/s41601-022-00261-y

 

       Snyder, J. (1991) Myths of Empire. Ithaca: Cornell University Press. 10.1186/s41601-022-00261-y

 

       Sun, S., & Wu, X. (2023). Taiwan’s Think Tank Diplomacy in the Trump–Tsai Era: Leveraging Intersocietal Networks and Increasing Government Support. China: An International Journal, 21(1), 88–113. https://doi.org/10.1353/chn.2023.0008

 

       Taliaferro, J. W. (2000). Security Seeking under Anarchy Defensive Realism Revisited. International Security, 25(3), 128–161. https://doi.org/10.1162/016228800560543

 

       Taliaferro, J.W. (2009) Neoclassical Realism and Resource Extraction: State Building for Future War. In S.E. Lobell, N.M. Ripsman, and J.W. Taliaferro (eds.) Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy. Cambridge: Cambridge University Press, pp. 194–226.

       Tonneau, F. (2013). Neorealism: Unifying Cognition and Environment. Review of General Psychology, 17(2), 237–242. https://doi.org/10.1037/a0032939

         United Nations University. (2024). “The rise and influence of the foreign policy think tank”. https://unu.edu/cpr/media-coverage/rise-and-influence-foreign-policy-think-tank